Οι γιορτές των Χριστουγέννων και ιδιαίτερα της Πρωτοχρονιάς είναι συνυφασμένες με την ανταλλαγή δώρων και ευχών. Προσφέρουμε και δεχόμαστε δώρα, προς και από τα οικεία και αγαπημένα μας πρόσωπα, ως ένδειξη προσφοράς και αγάπης. Ωστόσο, αυτή η πολιτισμική μας συνήθεια, στην οποία μυούμε ωσμωτικά και τις νέες γενιές, επηρεάζεται σημαντικά από τη διεθνή βιομηχανία παραγωγής προϊόντων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προτύπων καταναλωτικής συμπεριφοράς για την κάλυψη αυτής της συνήθειας. Η θεματική προσέγγιση που ακολουθεί σχεδιάστηκε με σκοπό την ενασχόληση των παιδιών με δράσεις που θα τα φέρουν αντιμέτωπα με την έννοια της προσφοράς, απαλλαγμένη από αυτή του καταναλωτισμού και με άξονα τη βιωματική-επικοινωνιακή διδασκαλία. Προτείνονται δραστηριότητες οι οποίες ξεκινώντας από τα προσωπικά βιώματα και τις αντιλήψεις των παιδιών προσεγγίζουν υπό το πρίσμα της διεπιστημονικότητας, διαφορετικές γνωστικές περιοχές, δίνοντας παράλληλα στην ομάδα την ευελιξία να διευρύνει τις ενασχολήσεις της γύρω από το θέμα.
1η δραστηριότητα
Το πάτσγουορκ της προσφοράς και της αποδοχής
Υλικά: Ρετάλια από υφάσματα ή κομμάτια ρούχων διαφορετικών χρωμάτων και υφών, κόλλα για ύφασμα, κορδέλες.
Περιγραφή:
Τοποθετούμε στο κέντρο του κύκλου της συζήτησης τα ρετάλια των υφασμάτων και τις κορδέλες σε δύο διαφορετικά καλάθια και στερεώνουμε σε ένα σταθερό σημείο π.χ. στον φανελοπίνακα ή στον τοίχο δύο κάλτσες ή χάρτινες σακούλες όπου στη μια γράφουμε τη λέξη «προσφέρω» και στην άλλη τη λέξη «δέχομαι». Με αφορμή τη συνήθεια του να προσφέρουμε και να δεχόμαστε δώρα κατά τη διάρκεια των γιορτών και κυρίως της Πρωτοχρονιάς, συζητάμε με τα παιδιά για τα συναισθήματα που μας προκαλεί αυτή η παράδοση με τη βοήθεια του εποπτικού υλικού. Τα ενθαρρύνουμε να επιλέξουν από το καλάθι ένα ύφασμα που η υφή του πιστεύουν ότι ταιριάζει στο «πώς αισθανόμαστε όταν προσφέρουμε δώρα», μια κορδέλα που πάνω της θα «γράψουν» όπως μπορούν το συναίσθημα, το οποίο στη συνέχεια θα περιγράψουν αιτιολογώντας το. Όταν η διαδικασία ολοκληρωθεί από όλα τα παιδιά, τοποθετούμε τα υφάσματα και τις κορδέλες στην κάλτσα του «προσφέρω», διαβάζοντας και δείχνοντας παράλληλα στα παιδιά την αντίστοιχη λέξη. Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία για τα συναισθήματα που μας προκαλούνται όταν δεχόμαστε δώρα, τοποθετώντας στο τέλος της το αντίστοιχο υλικό στην κάλτσα του «δέχομαι». Για να αποφύγουμε την επανάληψη των πιο συνηθισμένων συναισθημάτων τόσο στην προσφορά όσο και στην αποδοχή δώρων, όπως χαρά, ευτυχία, αγάπη, μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με πιο στοχευμένες ερωτήσεις όπως:
-Τι αισθανόμαστε όταν παίρνουμε ένα δώρο και θέλουμε πολύ να το ανοίξουμε;
(Ανυπομονησία, περιέργεια)
-Τι αισθανόμαστε όταν δεχόμαστε ένα δώρο που δεν το περιμέναμε;
(Έκπληξη)
-Τι πιστεύουμε πως νιώθει ένας φίλος μας που δακρύζει όταν του κάνουμε ένα δώρο;
(Συγκίνηση)
Επιπρόσθετα, μπορούμε ως ισότιμα μέλη της ομάδας να εκφράσουμε κι εμείς τα δικά μας συναισθήματα όταν προσφέρουμε και δεχόμαστε δώρα, εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιο των παιδιών με λέξεις όπως υπερηφάνεια, ενθουσιασμό, ικανοποίηση.
Στη συνέχεια, προτείνουμε στα παιδιά να δημιουργήσουμε «το πάπλωμα της προσφοράς» και το «πάπλωμα της αποδοχής». Όταν τα παιδιά ολοκληρώσουν τα παπλώματα ενώνοντας με κόλλα τις άκρες των υφασμάτων και παράλληλα προσαρμόζοντας στις ενώσεις τους τις κορδέλες ώστε να κρέμονται, μπορούμε αν επιθυμούμε να είναι πιο ανθεκτικό να ράψουμε τις ενώσεις. Επιπρόσθετα, αν το επιθυμούν μπορούν να το τοποθετήσουν πούλιες, χάντρες, κουμπιά κ.ά. ώστε να στολίσουν τα παπλώματα. Τέλος, το «πάπλωμα της προσφοράς» μπορεί να αξιοποιηθεί ως σάκος ή πουγκί προσφοράς δώρων σε επόμενη δραστηριότητα, αν διπλώνοντάς το στη μέση ράψουμε τα πλαϊνά ενώ το «πάπλωμα της αποδοχής» ως βοηθητικό εποπτικό υλικό στη γωνιά της χαλάρωσης ή της παρέας, προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να εκφράζουν και να μοιράζονται θετικές ή αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις και να συμμετέχουν στην αναζήτηση τρόπων διαχείρισής τους.
2η δραστηριότητα
Τηλεόραση παραπόνων
Υλικά: Αυτοσχέδιο χάρτινο κουτί, μαγνητοσκοπημένες από την τηλεόραση διαφημίσεις
Περιγραφή:
Τοποθετούμε σ΄ ένα κουτί αμπαλαρισμένο ένα παιχνίδι του εμπορίου π.χ. ένα ελικοπτεράκι και ένα συνοδευτικό γράμμα, αποστολέας του οποίου είναι ένα παιδί που αναφέρει:
«Γεια σας με λένε Γιάννη. Ζήτησα από τους γονείς μου αυτό το δώρο γιατί ξετρελάθηκα όταν είδα στη διαφήμιση ότι μπορεί να πετάξει. Είχε πάρα πολύ ωραία χρώματα και έδειχνε ένα παιδί να χαίρεται πάρα πολύ που παίζει μαζί του. Όμως, όταν το άνοιξα είδα πως δεν μπορεί να πετάξει από μόνο του. Η διαφήμιση έλεγε ψέματα. Γι’ αυτό δεν το θέλω πια και το χαρίζω σε σας που ίσως το θέλετε». Αφού παρουσιάσουμε το δώρο και διαβάσουμε το γράμμα στα παιδιά επεξεργαζόμαστε το τελευταίο ως προς το εννοιολογικό του περιεχόμενο και οδηγούμαστε σταδιακά στην κατάθεση των προσωπικών τους εμπειριών.
-Γιατί ο Γιάννης μας χαρίζει αυτό το παιχνίδι;
-Τι ήταν εκείνο που τον στενοχώρησε και δεν το θέλει πια;
-Από πού ενημερώθηκε; Πού είδε αυτό το παιχνίδι και ζήτησε από τους γονείς του να το αγοράσουν;
-Εσείς βλέπετε διαφημίσεις παιχνιδιών; Γιατί; Έχετε ζητήσει ποτέ ως δώρο κάτι που είδατε σε μια διαφήμιση;
- Ποιο ήταν αυτό το παιχνίδι; Πώς παρουσιαζόταν; Πώς το έδειχνε η διαφήμιση και σας έκανε να το θέλουμε;
Έπειτα, προτείνουμε στα παιδιά να δούμε μαζί διαφημίσεις παιχνιδιών, τις οποίες είτε έχουμε μαγνητοσκοπήσει είτε αναζητούμε στο διαδίκτυο, προκειμένου «να δούμε με ποιον τρόπο μας πείθουν, δηλαδή μας κάνουν να θέλουμε να το αγοράσουμε». Κατά τη διάρκεια της προβολής, εστιάζουμε την προσοχή των παιδιών και τους ζητάμε να περιγράψουν τον τρόπο παρουσίασης του παιχνιδιού μέσω της εικόνας και του λόγου. Πού είναι τοποθετημένο το παιχνίδι; Τι βλέπουμε να κάνει; Τα παιδιά που υπάρχουν στη διαφήμιση τι βλέπουμε να κάνουν με το παιχνίδι; Τι μας λένε γι΄αυτό; Πώς φαίνεται να νιώθουν; Πώς αισθανόμαστε εμείς βλέποντας τη διαφήμιση; Τι σκεφτόμαστε; Μετά τη λήξη της προβολής ζητάμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν ένα παιχνίδι που ενώ τους ενθουσίασε η διαφήμισή του και το αγόρασαν, όταν τελικά έπαιξαν μαζί του απογοητεύτηκαν. Έπειτα, παρουσιάζουμε στα παιδιά την τηλεόραση παραπόνων, ώστε ο καθένας να παρουσιάσει την αρνητική του εμπειρία, αιτιολογώντας παράλληλα τους λόγους για τους οποίους απογοητεύτηκε από την αγορά του παιχνιδιού.
3η δραστηριότητα
Τα παλιά παιχνίδια ξαναπαίρνουν ζωή
Υλικά: Φθαρμένα παιχνίδια των παιδιών, άχρηστο υλικό, υλικά κατασκευών, οποιοδήποτε υλικό προταθεί από τα παιδιά.
Περιγραφή:
Ζητάμε από τα παιδιά από την προηγούμενη ημέρα να φέρουν στο σχολείο ένα παιχνίδι που είχε φθαρεί και δεν παίζουν πια με αυτό. Αρχικά, παρουσιάζουμε εμείς ένα δικό μας παιχνίδι από την παιδική μας ηλικία ή οικογενειακό κειμήλιο που εμφανώς το έχει φθείρει ο χρόνος και η χρήση, π.χ. μια κούκλα που το φουστάνι της είναι ραμμένο ή το πόδι της είναι κολλημένο ή που στη θέση του ενός ματιού υπάρχει ένα ζωγραφισμένο φασόλι. Εκμυστηρευόμαστε στα παιδιά τα παιχνίδια που είχαμε κάνει με την παλιά μας κούκλα, τη χαρά που μας έδινε, αλλά και τη σκέψη μας πως στενοχωριόμαστε να τη βλέπουμε «ακούνητη» και «αμίλητη», χωρίς κάποιος να παίζει μαζί της. Έπειτα, ζητάμε από τα παιδιά να παρουσιάσουν το δικό τους παιχνίδι. Τι παιχνίδι έπαιζαν μ’ αυτό; Για ποιον λόγο δεν παίζουν πια μαζί του; Τι πιστεύουμε ότι θα μας έλεγαν τα παιχνίδια αν μπορούσαν να μιλήσουν; Πώς θα ένιωθαν; Στη συνέχεια, προτείνουμε να βοηθήσουμε τα παιχνίδια να αποκτήσουν ξανά ζωή. Κάνουμε μια πρώτη συζήτηση καταγράφοντας τις γνώμες των παιδιών σχετικά με τις λύσεις που δίνουν στον προβληματισμό και τα υλικά που προτείνουν ότι θα χρειαστούμε. Για παράδειγμα, είτε μπορούμε να τα επισκευάσουμε π.χ. τοποθετώντας ένα κουμπί στο σημείο που λείπει το μάτι σε μια κούκλα, είτε να δώσουμε λύσεις που παραπέμπουν σε ρόλους π.χ. να κάνουμε την κούκλα πειρατή. Δημιουργούμε σε μια γωνιά της τάξης το «εργαστήρι των παιχνιδιών» εξοπλίζοντάς το με τα υλικά που αποφασίσαμε, τα οποία είτε προϋπάρχουν στις ήδη δημιουργημένες γωνιές είτε αναλαμβάνουμε να φέρουμε στο σχολείο, προβαίνοντας, σε διαδικασίες ανακύκλωσης άχρηστων υλικών (π.χ. καπάκια, φελλοί, ρολά από χαρτί κουζίνας ή υγείας), ενδυμάτων, υφασμάτων κ.ά. Τα παιχνίδια που επισκευάζουμε μπορούμε ή να τα ανταλλάξουμε ή να τα εντάξουμε στις γωνιές του νηπιαγωγείου ή να δημιουργήσουμε μια δανειστική παιχνιδοθήκη που θα λειτουργεί κάθε Σαββατοκύριακο.
