Η εφαρμογή των Project στην εκπαίδευση έδωσε τη δυνατότητα για μια αυτενεργό και συμμετοχική προσέγγιση της γνώσης, με βάση τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπηρετεί τους σκοπούς της μόνο όταν δημιουργεί γνήσια περιβάλλοντα συλλογικής δράσης, πράγμα που σημαίνει ότι η δυναμική της εξαρτάται από την ποιότητα διερεύνησης και βιωματικής συμμετοχής των παιδιών.
Η ενεργή συμμετοχή εμπλέκει τα παιδιά σε δράση η οποία γίνεται πιο εύκολη, ευχάριστη και αποτελεσματική όταν δοθούν ρόλοι. Συχνά, όταν τα παιδιά γίνονται «κάποιοι άλλοι», αυτό τα βοηθά να σκέφτονται και να ενεργούν ως «άλλοι», ενώ, ταυτόχρονα, τα απελευθερώνει από αναστολές, που στο πραγματικό περιβάλλον της τάξης συχνά δεσμεύουν τη φαντασία και τις δημιουργικές τους ικανότητες.
Το εκπαιδευτικό σενάριο που ακολουθεί επιχειρεί να περιγράψει δραστηριότητες που μπορούν να υλοποιηθούν στην τάξη του νηπιαγωγείου με αφορμή ένα λαϊκό μύθο για τους χαρταετούς. Οι δραστηριότητες που προτείνονται, αφορούν σε όλες τις μαθησιακές περιοχές του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για το νηπιαγωγείο, τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά, τη Δημιουργία-Έκφραση, τις Νέες Τεχνολογίες και το Ανθρωπογενές Περιβάλλον.
1η δραστηριότητα: «Γλωσσικά παιχνίδια με αφορμή ένα μύθο»
Διαβάζουμε στα παιδιά το παραμύθι «Το αγόρι που πετούσε χαρταετό», το οποίο μπορούμε να εμπλουτίσουμε με συνοδευτικό εποπτικό υλικό. Ακολουθεί η διασκευή του μύθου και η ελληνική απόδοσή του.
"Μία φορά και έναν καιρό ο μικρός αρχαίος θεός Μάουι ψάρευε στη θάλασσα και ρήγματα στο καλάμι του στο νερό, το αγκίστρι "τσίμπησε" ένα νησάκι μικρό.. Ο Μάουι ξαφνιασμένος τράβηξε με όλη του τη δύναμη: το νησάκι έκανε την εμφάνισή του στην επιφάνεια του νερού. "Σε παρακαλώ, μη μου κάνεις κακό", είπε το νησάκι στο Μάουι και εκείνος το λυπήθηκε και αποφάσισε να το αφήσει εκεί να ομορφαίνει τον ωκεανό. Του έδωσε μάλιστα και όνομα. Το ονόμασε Χαβάη. Ο Μάουι έψαχνε πάντα για περιπέτειες, ήταν γενναίος και δυνατός και βαριόταν πολύ εύκολα. Μία μέρα λοιπόν που αναζητούσε κάτι ασυνήθιστο για να κάνει, είδε τη μητέρα του να μεταφέρει ένα κομμάτι ύφασμα. "Αυτό είναι!", σκέφτηκε ο Μάουι αρπάζοντας το ύφασμα από τη μητέρα του και πηγαίνοντας τρέχοντας προς την όχθη του ποταμού. Κάθισε εκεί και διπλώνοντας το ύφασμα, του έδωσε σχήμα χαρταετού. "Και τώρα;", σκέφτηκε κοιτάζοντας τη νέα του εφεύρεση. Δοκίμασε να το πετάξει ψηλά στον αέρα και να το ξαναπιάσει, όταν ξαφνικά είδε λίγο πιο κει στην άκρη του ποταμού ένα φυτό με μακρύ και λεπτό κοτσάνι. Έκοψε ένα μεγάλο κομμάτι από το κοτσάνι του φυτού, το έπλεξε σε πλεξούδα και Φτιάξε ένα μακρύ και πολύ γερό σχοινί, το οποίο έδεσε στο χαρταετό του. Κρατώντας το χαρταετό από το σχοινί, ο Μάουι τον άφησε να πετάξει ψηλά στον ουρανό, ενώ με τις μαγικές του δυνάμεις φώναζε "Πέτα, χαρταετέ πέτα!" και φυσούσε, για να τον κάνει να φτάσει ακόμα ψηλότερα. Ο χαρταετός άρχισε σιγά-σιγά να ανεβαίνει στον ουρανό, κουνιόταν μία δεξιά και μία αριστερά, μία προς τα μπρος και μία προς τα πίσω. Ο Μάουι κουνούσε και τραβούσε το σχοινί, φυσώντας ο ίδιος όσο πιο δυνατά μπορούσε. Όμως ο χαρταετός "πετούσε" σαν πληγωμένο πουλί, κάνοντας μία κίνηση προς τα πάνω και 10 προς τα πίσω.
"Χρειάζομαι αέρα δυνατό άνεμο!", φώναξε ο Μάουι και ήξερε πολύ καλά πού να τον βρει. Θυμόταν πολύ καιρό πριν ο μάγος Καλιόκου είχε ανοίξει μία γιγάντια νεροκολοκύθα και έχει φυλακίσει μέσα της όλους τους ανέμους. "Πρέπει να τους ελευθερώσω!", είπε ο Μάουι. Έκανε το μεγάλο ταξίδι μέχρι το μέρος που ο μάγος φύλαγε τη νεροκολοκύθα και φώναξε με όλη του τη δύναμη: "Νεροκολοκύθα άνοιξε! Άνεμοι ελευθερωθείτε!". Οι άνεμοι ελευθερωμένοι από την "παγίδα" τους, όρμησαν έξω και πέταξαν πάνω από τα βουνά, πάνω από τον ωκεανό, μέχρι να φτάσουν στις όχθες του ποταμού, όπου ο Μάουι είχε προσπαθήσει να πετάξει το χαρταετό του. Ο χαρταετός βρισκόταν εκεί ξαπλωμένος στην όχθη, μα μόλις τον είδαν οι ανέμη τους φάνηκε πολύ περίεργος, δεν είχαν ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο. "Τέρας θα είναι!" σκέφτηκαν και όρμησαν με όλη τους τη δύναμη για να τον καταστρέψουν. Τότε ο Μάουι έτρεξε όσο πιο γρήγορα μπορούσε, άρπαξε το χαρταετό από το σκοινί του και όταν οι άνεμοι επιτέθηκαν, ακόμα και εκείνος, ο μικρός αρχαίος θεός δυσκολεύτηκε να κρατήσει την ισορροπία ενάντια στην ορμή τους. Οι άνεμοι "γρονθοκόπησαν" το χαρταετό, σπρώχνοντας τον όλο και πιο ψηλά στον ουρανό. Ο Μάουι προσπαθούσε να σταθεί όρθιος, καθώς το σκοινί του χαρταετού τεντωνόταν ολοένα και περισσότερο.
Ο χαρταετός του πάλευε με τους άγριους ανέμους και ο Μάουι ήταν πραγματικά ξετρελαμένος από τη συναρπαστική αυτή περιπέτεια. "Ποιος θα νικούσε τελικά, ο άνεμος ή ο χαρταετός;" Κάθε μέρα η ίδια περιέργεια, κάθε μέρα η ίδια αγωνία. Πετούσε λοιπόν τον όμορφο χαρταετό του, διασκεδάζοντας, μέχρι που κάποια μέρα οι άνθρωποι του νησιού άρχισαν να παρατηρούν το πέταγμα του χαρταετού. Συνειδητοποίησαν ότι όταν ο χαρταετός πετούσε στον ουρανό χωρίς να τραντάζεται, τότε ο καιρός θα ήταν ξηρός και αίθριος, με λιακάδα και ένα ελαφρύ αεράκι. Εννοώ όταν δεν έβλεπαν το χαρταετό στον ουρανό, ήξεραν ότι έπρεπε να προετοιμαστούν για καταιγίδα και δυνατό αέρα. Έτσι, ο Μάουι με την εφεύρεση του, όχι μόνο είχε βρει μία ευχάριστη καθημερινή απασχόληση, αλλά βοήθησε και τους νησιώτες να καταλαβαίνουν και αναγνωρίζουν τις καιρικές συνθήκες και να προετοιμάζονται ανάλογα."
- Στο πλαίσιο διδακτικής αξιοποίησης του μύθου, μπορούμε να οργανώσουμε διάφορες δραστηριότητες που αφορούν στη μαθησιακή περιοχή της γλώσσας. Ενδεικτικά αναφέρουμε: 1. Δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου: τα παιδιά αναδιηγούνται την ιστορία του Μάουι, απαντούν σε ερωτήσεις κατανόησης και δίνουν τη δική τους εκδοχή για το τέλος της ιστορίας ή δίνουν έναν τίτλο για το λαϊκό παραμύθι. Επιπλέον, με τη βοήθεια σχετικού συνοδευτικού εποπτικού υλικού, τα παιδιά τοποθετούν εικόνες στη σωστή σειρά, για να αποδώσουν την εξέλιξη της ιστορίας. 2. Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου: τα παιδιά εικονογραφούν την ιστορία σε ομάδες εργασίας και γράφουν λεζάντες για τα κεντρικά στιγμιότυπα του μύθου, φτιάχνοντας τη δική τους εικονογραφημένη απόδοση του μύθου, φτιάχνουν έναν πίνακα αναφοράς με τους βασικούς ήρωες και τις κύριες λέξεις της ιστορίας (χαρταετός, νησί, κοτσάνι, φυτό, ύφασμα, άνεμος) και παράλληλα εμπλέκονται σε δραστηριότητες σύνθεσης των λέξεων με τη βοήθεια του πίνακα αναφοράς που τα ίδια έφτιαξαν.
2η δραστηριότητα: "Μαθηματικά παιχνίδια και πειραματισμός με αφορμή το μύθο"
Ο μάγος της ιστορίας είχε κλείσει όλους τους ανέμους μέσα σε μία νεροκολοκύθα. Αξιοποιώντας αυτό το στιγμιότυπο της ιστορίας μπορούμε να συζητήσουμε αρχικά με τα παιδιά για τα είδη των ανέμων, τις ονομασίες τους και να εισάγουμε την έννοια της διεύθυνσης του κάθε ανέμου, με αναφορά στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και με συνοδευτική επίδειξη και χρήση σχετικού εποπτικού υλικού (ανεμολόγιο ή πυξίδα).
Στη συνέχεια, τα παιδιά καλούνται να κάνουν υποθέσεις για τη διεύθυνση, προς την οποία θα πετούσε ο χαρταετός του Μάουι στην κάθε περίπτωση ανέμου. Για παράδειγμα, προς ποια κατεύθυνση θα πετάξει ο χαρταετός, αν φυσάει Τραμουντάνα (βόρειος άνεμος), ποια θα είναι η πορεία του, όταν φυσάει Λεβάντες (ανατολικός άνεμος), Νοτιάς (νότιος άνεμος) ή Ζέφυρος (δυτικός άνεμος);
Οι υποθέσεις των παιδιών καταγράφονται σε σχετικό πίνακα (τα παιδιά τοποθετούν ή ζωγραφίζουν αναλόγως το χαρταετό) και ακολούθως επαληθεύονται ή διαψεύδονται με πειραματισμό σε διάφορες χρονικές στιγμές (της χρονιάς) στην αυλή του νηπιαγωγείου και με παράλληλη χρήση των εργαλείων μέτρησης.
Ακολουθεί παράδειγμα πίνακα για την καταγραφή των υποθέσεων των νηπίων.
3η δραστηριότητα: « Κατασκευάζοντας τον ανεμοδείκτη της τάξης»
Σε συνέχεια της δεύτερης δραστηριότητας, μπορούμε να κατασκευάσουμε με απλά υλικά τον ανεμοδείκτη της τάξης μας, για να επαληθεύουμε τη διεύθυνση του αέρα. Σε μεταλλικά τενεκεδάκια σημειώνουμε στο πάνω μέρος τους τα αρχικά γράμματα των σημείων του ορίζοντα και κατόπιν στερεώνουμε με μία καρφίτσα σε ένα κομμάτι πλαστελίνης ένα καλαμάκι σε οριζόντια θέση, προκειμένου να μετακινείται ανάλογα με τη διεύθυνση του ανέμου.
4η δραστηριότητα: Διαπολιτισμική προσέγγιση του χαρταετού
Με αφορμή το μύθο μιλάμε για τους πρώτους χαρταετούς που πέταξαν στην Κίνα και στη Μαλαισία, με τη μορφή του δράκου. Στη συνέχεια το ταξίδι του χαρταετού φαίνεται να συνεχίστηκε στην Κορέα και στην Ιαπωνία, όπου εμπλουτίστηκε με περισσότερα σχέδια. Ευρωπαίοι εξερευνητές και θαλασσοπόροι έφεραν το χαρταετό από τη μακρινή Ασία στην Ευρώπη, όπου συνδέθηκε με τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας. Εποπτικό υλικό (παγκόσμιος χάρτης ή άτλαντας, υδρόγειος και σχετικές εικόνες χαρταετών από διάφορες χώρες) αξιοποιείται για την υποστήριξη της δράσης και μπορεί επιπλέον να αξιοποιηθεί για τη διαμόρφωση της "ιστορικής γραμμής" του χαρταετού (βλέπε και ενδεικτικό σχετικό παράδειγμα στην εικόνα που ακολουθεί).
5η δραστηριότητα: Συγκρίνοντας μύθους με αφορμή ένα βίντεο
Τα νήπια παρακολουθούν το εξαιρετικό βίντεο "Το αγόρι με το χαρταετό" από το σύνδεσμο https://www.youtube.com/watch?v=JNgsbNvkNjE. Στη συνέχεια μπορούμε να ξεκινήσουμε μία συζήτηση σχετικά με το περιεχόμενο της σύντομης ιστορίας που εκτυλίσσεται στο video, να μιλήσουμε για τα μηνύματα που θέλει να μας "περάσει" και ακολούθως να επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε συγκριτικά τους δύο μύθους. Με τη βοήθεια του διαγράμματος Venn (βλ. σχετική εικόνα), τα παιδιά προσπαθούν να εντοπίσουν τα κενά σημεία αλλά και τις διαφορές ανάμεσα στις δύο ιστορίες. Παραλληλισμός και σύγκριση μπορεί να γίνει και με το θεό των ανέμων, τον Αίολο, της ελληνικής μυθολογίας, που προκειμένου να διευκολύνει τον Οδυσσέα να φτάσει στην πατρίδα του την Ιθάκη, έκλεισε μέσα σε ένα ασκί (τσουβάλι) τους δυνατούς ανέμους. Ερωτήσεις σοφός: " Ποιον άνεμο άφησε έξω από το ασκί και γιατί;", "ο μάγος Καλιόκου πού έκρυψε τους ανέμους και γιατί;", "Ποια ήταν η χρησιμότητα του ανέμου στην περίπτωση του Οδυσσέα και ποια στην περίπτωση του Μάουι;", μπορούν να δώσουν κίνητρο για συζήτηση και έκφραση των απόψεων ή και των προτιμήσεων των νηπίων.
6η δραστηριότητα:
Φτιάχνοντας την αφίσα του μύθου με το διαδικτυακό εργαλείο Canva της ιστοσελίδας https://www.canva.com/
Στο πλαίσιο της δραματοποίησης του λαϊκού μύθου από τα παιδιά, μπορούμε να οργανώσουμε ένα μικρό θεατρικό δρώμενο, το οποίο να παρουσιάσουμε στα νήπια κάποιου άλλου τμήματος του νηπιαγωγείου ή ακόμα και στους γονείς των παιδιών. Για την καλύτερη οργάνωση του θεατρικού παιχνιδιού, μπορούμε να φιλοτεχνήσουμε την αφίσα της μικρής μας παράστασης στην online πλατφόρμα Canva για τη διαμόρφωση poster και αφίσας. Ακολουθεί ενδεικτικό στιγμιότυπο οθόνης από το διαδικτυακό εργαλείο που επιτρέπει χωρίς χρέωση την επιλογή φόντου αφίσας, το "ανέβασμα" φωτογραφίας από τον υπολογιστή του χρήστη καθώς και την επιλογή γραμματοσειράς για το κείμενο της αφίσας.
Χρήσιμες διευθύνσεις:
https://www.helppost.gr/kairos/anemologio-dieythinsi-onomata-anemon/
https://www.istorikathemata.com/2011/03/blog-post%2007.html
