Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες

Τα τελευταία χρόνια, οι έννοιες των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών και της δυσλεξίας κυριαρχούν στο πεδίο της σχολικής και εκπαιδευτικής ψυχολογίας. Παρά την πληθώρα των μελετών όμως από διακεκριμένους επιστήμονες, που επιδιώκουν να φωτίσουν τις ποικίλες πλευρές του θέματος από διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις, οι έννοιες αυτές συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να προκαλούν αμφισβήτηση, διαμάχες και αντιπαραθέσεις. Η φύση, το εννοιολογικό πλαίσιο, η ορολογία, ο εντοπισμός, η ανάπτυξη, η συχνότητα εμφάνισης, η πρόγνωση και η αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για τους ειδικούς.
Το βιβλίο επιχειρεί να αναδείξει και εν μέρει να αποσαφηνίσει αυτά τα ζητήματα, παρουσιάζοντας τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα από τον ελληνικό και διεθνή χώρο για τη φύση και τον μηχανισμό λειτουργίας των μαθησιακών δυσκολιών, καθώς και για την αξιολόγηση και την υποστήριξη των ατόμων που αντιμετωπίζουν τέτοιες δυσκολίες, με έμφαση στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση. Ειδικότερα περιγράφονται: (α) το θεωρητικό υπόβαθρο της ανάγνωσης, της κατανόησης και του γραπτού λόγου· (β) η ταξινόμηση των μαθησιακών δυσκολιών· (γ) τα χαρακτηριστικά των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες· (δ) οι σύγχρονες προσεγγίσεις για την αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών· (ε) τα μοντέλα παρέμβασης για τις μαθησιακές δυσκολίες σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο σχολικής τάξης· και (στ) τα φιλικά στη δυσλεξία σχολεία και ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου. Σημαντική είναι η συμβολή του διακεκριμένου καθηγητή του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, Peter Pumfrey, ο οποίος στο σχετικό κεφάλαιο εκθέτει τους σύγχρονους προβληματισμούς για τη δυσλεξία.
Πρόκειται για μια προσπάθεια έγκυρης επιστημονικής ενημέρωσης που θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε επιστήμονες (ψυχολόγους, ειδικούς ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικούς όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων), προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας και παιδαγωγικών, αλλά και σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μελετήσει το δύσκολο, ευαίσθητο και συχνά "θολό" πεδίο των μαθησιακών δυσκολιών.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγικό σημείωμα - Peter D. Pumfrey
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Peter D. Pumfrey:
Αναπτυξιακή δυσλεξία: Σύγχρονοι προβληματισμοί και αισιόδοξες προοπτικές για τη θεωρία, την έρευνα και τις εφαρμογές
Από τη λεξική τύφλωση στην αναπτυξιακή δυσλεξία
Επτά ερωτήματα για τη δυσλεξία που απαιτούν συνεχή εξέταση
Σύγχρονες τάσεις, θεωρία, πρακτική και έρευνα
Δυσλεξία: ένα εννοιολογικό αδιέξοδο;
Θέτοντας τις βάσεις για την εξέταση των ισχυρισμών του Elliott
Πρόσφατες εντάσεις: Θεωρία
Πρόσφατες εντάσεις: Έρευνα
Πρόσφατες εντάσεις: Εφαρμογές
Αξίες και υποθέσεις
Αξίες και προτεραιότητες: Αναγνωστικές δυσκολίες
- Προβληματικές αποφάσεις
Επιστημονικά στοιχεία και υποθέσεις για την κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής: 13 θέματα που σχετίζονται με την παρέμβαση
Αναπτυξιακή δυσλεξία: Σύγχρονες θεωρητικές ερμηνείες
Επιλεγμένες θεραπείες
Σύνοψη
Επιστροφή στα "βασικά"
Ατενίζοντας το μέλλον: Τα άτομα με δυσλεξία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Εμπόδια και ευκαιρίες
Μια νότα επιφύλαξης
Συμπέρασμα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Το θεωρητικό πλαίσιο της διαδικασίας της ανάγνωσης και της γραφής
Εισαγωγή
Το θεωρητικό πλαίσιο της αναγνωστικής διαδικασίας
Η εκμάθηση της ανάγνωσης σε διαφορετικά ορθογραφικά συστήματα
Οι προϋποθέσεις της ανάγνωσης
Κατανόηση
Παράγοντες που επηρεάζουν την κατανόηση
Η απλή θεώρηση της ανάγνωσης
Το μοντέλο της "λεξικής ποιότητας"
Ορθογραφία
Γραπτός λόγος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Οριοθέτηση, ταξινόμηση και αιτιολογικοί παράγοντες των μαθησιακών δυσκολιών
Οριοθέτηση της έννοιας των μαθησιακών δυσκολιών
Συνοπτική ιστορική αναδρομή
Συχνότητα εμφάνισης των μαθησιακών δυσκολιών
Αιτιολογία των μαθησιακών δυσκολιών
Η νευροβιολογική βάση της δυσλεξίας
Γνωστικοί παράγοντες
Συναισθηματικοί παράγοντες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
Γνωστικός τομέας
Οπτική και ακουστική αντίληψη-επεξεργασία
Αυτοματισμός
Μνήμη - μάθηση
Γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές
Μαθησιακός τομέας
Ανάγνωση
Κατανόηση
Ορθογραφία
Γραπτός λόγος
Μαθηματικά
Ψυχοκοινωνικός τομέας
Κίνητρα, σχολική εμπλοκή, στάσεις απέναντι στην ανάγνωση και αυτοαντίληψη
Κίνητρα
Αυτοαντίληψη
Μαθησιακές δυσκολίες και στρες
Άλλες δυσκολίες που συνυπάρχουν με τις μαθησιακές δυσκολίες
Χαρισματικά παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Η αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών
Αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών
Κριτήρια διάγνωσης των μαθησιακών δυσκολιών
Το συνεχές ή το ασυνεχές των μαθησιακών δυσκολιών
Κλινική συνέντευξη
Αξιολόγηση των γνωστικών διεργασιών
Αξιολόγηση της νοημοσύνης
Αξιολόγηση της φωνολογικής επεξεργασίας
Αξιολόγηση της μνήμης και της μάθησης
Αξιολόγηση των επιτελικών λειτουργιών
Αξιολόγηση της γλωσσικής ανάπτυξης
Αξιολόγηση των μαθησιακών δεξιοτήτων
Αξιολόγηση της ανάγνωσης
Αξιολόγηση της φωνολογικής επίγνωσης
Αξιολόγηση της κατανόησης
Αξιολόγηση του γραπτού λόγου
Αξιολόγηση της ορθογραφίας
Αξιολόγηση της ψυχοκοινωνικής προσαρμογής
Σύγχρονες προσεγγίσεις για την αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών
Χρήση εναλλακτικών τύπων απόκλισης
Αυτοματοποιημένη ανίχνευση των μαθησιακών δυσκολιών
Έγκαιρη ανίχνευση των μαθησιακών δυσκολιών
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Θέματα παρέμβασης και υποστήριξης παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
Θέματα παρέμβασης και υποστήριξης παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
Ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας
Ενίσχυση της αναγνωστικής κατανόησης
Ενίσχυση των γλωσσικών δεξιοτήτων
Διδασκαλία στρατηγικών
Ενίσχυση του γραπτού λόγου
Ενίσχυση της ορθογραφίας
Ενίσχυση του γραπτού λόγου
Υποστήριξη σε θέματα δεξιοτήτων, μελέτης, διαχείρισης χρόνου και μνήμης
Αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Ενίσχυση του ψυχοκοινωνικού τομέα
Τροποποίηση του σχολικού περιβάλλοντος
Μοντέλα παρέμβασης για όλη την τάξη
Διαφοροποιημένη διδασκαλία
Σχολεία φιλικά προς τη δυσλεξία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Συμπεράσματα