Δημιουργικότητα και καινοτομία στο σχολείο και την κοινωνία

Επιτρέψτε μου να σας πω την ιστορία του Charles Eagle Plume για μια φυλή ινδιάνων που ζούσαν κοντά στον ποταμό Sacramento και ήταν τόσο πρωτόγονη που δεν είχε ούτε καν όνομα. Ζούσαν σε άθλιες καλύβες κοντά σε βάλτους. Δεν είχαν καλλιεργήσει την ικανότητα να διακοσμούν καλάθια και να κατασκευάζουν χαλιά.
Το 1851, μια ομάδα χρυσοθήρων αφάνισε ολάκερη τη φυλή μαζί με κάθε ίχνος από τον ταπεινό, πρωτόγονο πολιτισμό τους. Κάθε τι, εκτός από ένα σφιχτοπλεγμένο καλάθι με διάμετρο τέσσερις ίντσες. Ήταν όμως ένα από τα πιο όμορφα πράγματα που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Ο Charles Eagle Plume το περιγράφει με τον εξής τρόπο:
"Φαντάσου, αν θέλεις, μια ιθαγενή αυτής της πρωτόγονης φυλής, μια γυναίκα που ποτέ δεν είχε ένα όμορφο αντικείμενο σ' όλη της τη ζωή. Ό,τι είχε μάθει για το πλέξιμο καλαθιών ήταν για καθημερινή της χρήση, για τις ανάγκες του νοικοκυριού της. Και όμως, κάτι μέσα της ενεργοποίησε μια ακαθόριστη ανάγκη, το ξύπνημα μιας ευαισθησίας για το ωραίο, μια επιθυμία να δημιουργήσει κάτι που θα της έδινε χαρά και απόλαυση καθώς θα το κοίταζε. Κι έτσι, με θαυμαστό τρόπο έπλεξε το καλάθι. Όταν είχε ελεύθερο χρόνο, παγίδευε ορτύκια και μαδούσε τις μαύρες τούφες από το κεφάλι τους· ή καθόταν υπομονετικά, καρτερικά με τις ώρες, εντελώς ακίνητη, κρατώντας ένα λουλούδι στο χέρι, με την ελπίδα ότι κάποιο κολίβριο θα 'ρθει να φάει! Όταν αυτό πλησίαζε, έκλεινε τα χέρια πάνω του και μαδούσε από το λαιμό του τα μικρά χνουδωτά κατακόκκινα πούπουλα. Ακόμη έψαχνε κατά μήκος των βάλτων για τα μικρότερα και τελειότερα κοχύλια. Όλα αυτά τα πράγματα τα συνέθεσε στο καλάθι της με υπομονή και μια σφοδρή επιθυμία να δημιουργήσει".
Σε μια χρονική συγκυρία, όπου η κρίση, η αναποτελεσματικότητα σε πολιτικές, η εσωστρέφεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργούν εύλογο σκεπτικισμό για χώρες που βρίθουν από προβλήματα, όπως εν προκειμένω η Ελλάδα, στα καθ' ημάς ο χάρτης της φτώχειας βαθαίνει με στέγνωμα σε νοικοκυριά και λουκέτα σε επιχειρήσεις, μείωση του βιοτικού επιπέδου κατά 20% με τα μνημονιακά σκεπτικά: μισθοί Βαλκανίων, τιμές Βρυξελλών. Στο στόχαστρο της ανεργίας που βαίνει αυξανόμενη, 50% τουλάχιστον είναι νέοι, ενώ στους δύο από τους πέντε άστεγους συγκαταλέγονται άτομα κάτω των 45 ετών, πτυχιούχοι.
Στο βιβλίο ετούτο, διερευνάται η σημασία της δημιουργικότητας και της καινοτομίας ως επίκαιρων κοινωνικών αλλά και εκπαιδευτικών θεματικών, στο μέτρο που προκρίνονται διεθνώς δεξιότητες, όπως η ευελιξία, η προσαρμογή στις αλλαγές, η δια βίου εκπαίδευση, προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στην κρίση και τις προκλήσεις των καιρών.
Η εγχώρια και διεθνής βιβλιογραφία στα εν λόγω φαινόμενα συμπληρώνεται από μια εμπειρική έρευνα σε τελειόφοιτους φοιτητές Α.Ε.Ι. σε σχέση με την καινοτομική - δημιουργική σκέψη, την επαγγελματική σταδιοδρομία και την επιχειρηματικότητα. Μια επιλογή, η οποία καθοδηγείται, αλλά και κουβαλάει τα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά χαρακώματα, την παρούσα δυσανάγνωστη συγκυρία με το αύριο, πιο αμήχανο και ίσως πιο οριακό από το σήμερα.
Επειδή οι συγγραφείς υπηρετούν την εκπαίδευση, οραματίζονται το καλύτερο, με τη φαντασία να παίζει με την ουτοπία, όπως λέει και ο ποιητής "Να φέρεσαι όπως η βροχή στους τσίγκους, ρυθμικά με ανωτερότητα". Όπως κάπως και στον ινδιάνικο μύθο, που παρά τον αφανισμό της φυλής, αναδείχτηκε μέσα από την υπομονή και την επιθυμία δημιουργίας το σφιχτοπλεγμένο καλάθι, ένα από τα ομορφότερα πράγματα που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Ρυθμικά, με ανωτερότητα.

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ
Η έννοια της Δημιουργικότητας, Οριοθέτηση - Χαρακτηριστικά
Κοινωνικά πλαίσια, ανάδυση της έννοιας
"Αμερικανική πρόκληση"
Οριοθέτηση της έννοιας
Νοητικές διεργασίες - Κριτήρια δημιουργικής σκέψης
Το θεωρητικό πρότυπο του J. Guilford για τη δομή της νοημοσύνης
Τα κριτήρια της δημιουργικής σκέψης
Τα γνωρίσματα της προσωπικότητας του δημιουργικού ατόμου
Τα στάδια που ακολουθεί η δημιουργική διαδικασία
Εισαγωγή
Τα στάδια της δημιουργικής διαδικασίας
Το δημιουργικό προϊόν
Το κοινωνικό περιβάλλον: Δημιουργικότητα και εκπαίδευση
Εισαγωγή
Αναζήτηση της έννοιας μέσα από τις κυρίαρχες παιδαγωγικές τάσεις
Η δημιουργικότητα, αντικείμενο ψυχολογικών ερευνών
Οι πρώτες διαπιστώσεις
Δημιουργικότητα και εκπαίδευση: Το ζητούμενο του μέλλοντος
Εισαγωγή
Από μια παιδαγωγική της δημιουργικότητας σε μια δημιουργική μάθηση
Από το πειραματιζόμενο Εγώ στο ενεργητικό Εμείς
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ
Εισαγωγή
Δημιουργικότητα και Μάθηση: Νοητικές διεργασίες
Εισαγωγή
Μνήμη
Κατανόηση
Παραγωγική σκέψη
Δημιουργικότητα και Μάθηση: τεχνικές παραγωγής ιδεών
Εισαγωγή
Η τεχνική της ιδεοθύελλας
Το δημιουργικής επίλυσης πρόβλημα
Η συνεκτική
Ο κατάλογος δημιουργικών ερωτήσεων
Μορφολογική ανάλυση
Ο κατάλογος ιδιοτήτων και η χαρτογράφηση μιας ιδέας
Τα έξι σκεπτόμενα καπέλα του de Bono
"Μεθ' ηδονής μανθάνειν"
Δημιουργικότητα και Μάθηση: Διαδικασίες τύποι σκέψης - μάθησης και προϊόντα γνώσης
Εισαγωγή
Τύποι σκέψης και μάθησης
Προϊόντα γνώσης
Διαδικασίες
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Προβληματική
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ερευνητικός σκοπός και στόχοι της έρευνας
Ερευνητικά ερωτήματα της μελέτης
Περιορισμοί - οριοθετήσεις της μελέτης
Συμμετέχοντες
Όργανα μέτρησης - Ερωτηματολόγιο
Διαδικασία μέτρησης
Στατιστική ανάλυση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Περιγραφικά στοιχεία των απαντήσεων των φοιτητών και των φοιτητριών
Ενεργητική επιλογή
Ερευνητική στάση
Στοιχειώδης γνώση δημιουργικότητας - Καινοτομική σκέψη
Ικανότητα εντοπισμού προβλημάτων
Ολιστική πρόληψη της πραγματικότητας
Επιμονή - Ανοχή στην αβεβαιότητα
Χαλάρωση - Επώαση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Περιγραφική ανάλυση των αποτελεσμάτων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
INTRODUCTORY NOTE TO THE SERIES CREATIVITY
INTRODUCTION (TO THE BOOK)